Email this article 
Post a Comment Casus belli. Ivan the Third’s Declaration of War to Aleksander Jagiellończyk, June 24th, 1500
Abstract
The paper presents a missive from the Grand Duke of Moscow Ivan III declaring war to the Grand Duke of Lithuania Aleksander Jagiellończyk on June the 24th, 1500. The missive, so far unaccounted in scientific publications, survives in a Middle Low German translation kept in the archive of the Hanseatic City of Lübeck. The declaration of war is motivated by alleged injustices done to Ivan III, to his subjects and to his daughter Elena Ivanovna, who was Aleksander’s wife. Judging by the particular dialect of Low German, the translation was made in Lübeck. Its literality allows conclusions about the content of the original missive and the sources on which it was based. Analysis shows that the arguments included complaints formulated by Muscovite diplomats after the conclusion of the ‘eternal peace’ of 1494, beginning with the negotiations in 1495. Compared to indirect and short textual evidence available so far, this document gives a fuller picture of the events, including a more precise date of the beginning of the Muscovite-Lithuanian War of 1500–1503: brought together, all sources show that the declaration was made by Ivan III with considerable delay, months after warfare had begun. The document also demonstrates how the 15th-century Russian state used official documentation in its foreign policy and which role the emerging bureaucratic class played in it. The published document is accompanied by a Russian translation.
DOI: 10.31168/2305-6754.2021.10.1.12
Keywords
Full Text:
PDF (Русский)References
Alekseev Yu. G., Pokhody russkikh voisk pri Ivane III, 2nd ed., St. Petersburg, 2009.
Bachinskiy A., Erusalimskiy K., Kochekovskaya N., Moiseyev M., Diplomatic correspondence of Ivan the Terrible: problems of authorship, storage and existence, Rossiiskaia Istoria, 2018, 2, 111–129.
Baczkowski K., Węgierskie pośrednictwo pokojowe w konflikcie litewsko-moskiewskim w początkach XVI wieku, Balticum. Studia z dziejów polityki, gospodarki i kultury XII–XVII wieku ofiarowane Marianowi Biskupowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Z. H. Nowaka, ed., Toruń, 1992, 37–47.
Badstübner E., Schumann D., Hallenumgangschöre in Brandenburg, Berlin, 2000.
Banionis E., Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės diplomatiniai ryšiai su Moldavijos Kunigaikštyste 1492–1501 metais, Lietuvos istorijos metraštis, 1987 metai, Vilnius, 1988, 23–40.
Banionis E., Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės pasiuntinybių tarnyba XV–XVI amžiais, Vilnius, 1998.
Białowiejska W., Stosunki Litwy z Moskwą w 1. połowie panowania Aleksandra Jagiellończyka, Ateneum Wileńskie, 1930, 7, 59–110, 726–785.
Błaszczyk G., Litwa na przełomie średniowiecza i nowożytności, 1492–1569, Poznań, 2002.
Boytsov M. A., Chto znali pri dvore Ivana III o «konstitutsii» Sviashchennoi Rimskoi imperii?, Velikoe stoianie na reke Ugre i formirovanie Rossiiskogo tsentralizovannogo gosudarstva: lokal'nye i global'nye konteksty. Materialy Vserossiiskoi s mezhdunarodnym uchastiem nauchnoi konferentsii (30 marta – 1 aprelia 2017 g., Kaluga), Kaluga, 2017, 65–85.
Ciemušaŭ V. M., Na ŭschodniaj miažy Vialikaha Kniastva Litoŭskaha (siaredzina XIV – pieršaja palova XVI st.), Smolensk, 2014.
Ciemušaŭ V. M., Šliachi i srodki dalučennia terytoryj da Vialikaha kniastva Maskoŭskaha padčas vojnaŭ z VKL u kancy XV – pieršaj treci XVI st., Prabliemy intehracyi i inkarparacyi ŭ razvicci Centraĺnaj i Uschodniaj Jeŭropy ŭ pieryjad ranniaha Novaha času. Materyjaly mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi, prysviečanaj 440-hoddziu Liublinskaj unii (Minsk, 15–17 kastryčnika 2009 h.), Minsk, 2010, 11–17.
Dziarnovič A. I., «...in nostra Livonia». Dakumientaĺnyja krynicy pa historyi palityčnych adnosinaŭ pamiž Vialikim Kniastvam Litoŭskim i Livonijaj ŭ kancy XV – pieršaj palovie XVI stst.: Sistematyzacyja i aktavy analiz, 1, (= Athenaeum. Commentarii historiae et culturae, 7), Minsk, 2003.
Fennell J. L. I., Ivan the Great of Moscow, London, 1961.
Floria B. N., Popytka osushchestvleniia tserkovnoi unii v Velikom kniazhestve Litovskom v poslednei chetverti XV – nachale XVI v., Idem. Issledovaniia po istorii Tserkvi. Drevnerusskoe i slavianskoe Srednevekov′e, Moscow, 2007, 233–285.
Grusha A. I., Krizis doveriia? Poiavlenie i utverzhdenie pravovogo dokumenta v Velikom Kniazhestve Litovskom (konets XIV – pervaia tret′ XVI v.), Moscow, St. Petersburg, 2019.
Jahnke C., Netzwerke in Handel und Kommunikation an der Wende vom 15. zum 16. Jahrhundert am Beispiel zweier Revaler Kaufleute. Habilitationsschrift der Philosophischen Fakultät der Christian-Albrechts-Universität zu Kiel, Kiel, 2003.
Jensen C. S., Remembering the Dead and Caring for the Poor. Aspects of the religious life among the people of late medieval Lübeck, Zeitschrift des Vereins für Lübeckische Geschichte und Altertumskunde, 84/2004, 35–52.
Jonaitis R., Orthodox churches in the Civitas Rutenica area of Vilnius: the question of location, Archaeologia Baltica, 2011, 16, 110–128.
Kashtanov S. M., Sotsial′no-politicheskaia istoriia Rossii kontsa XV – pervoi poloviny XVI v., Moscow, 1967.
Kazakova N. A., Livonskie i ganzeiskie istochniki o vnutripoliticheskoi istorii Rossii v kontse XV – nachale XVI v., Vspomogatel′nye istoricheskie distsipliny, 7, Leningrad, 1976, 148–166.
Kazakova N. A., Russko-livonskie i russko-ganzeiskie otnosheniia. Konets XIV – nachalo XV v., Leningrad, 1975.
Keršienė D., Ultima serva: the Letters of Helena of Moscow, Senoji Lietuvos literatūra, 43, 2017, 73–117.
Khoroshkevich A. L., Otrazhenie predstavlenii o regionakh Gosudarstva vseia Rusi i Rossiiskogo tsarstva v velikokniazheskoi i tsarskoi literature XVI v., Die Geschichte Russlands im 16. und 17. Jahrhundert aus der Perspektive seiner Regionen (= Forschungen zur osteuropäischen Geschichte, 63.), Wiesbaden, 2004, 102–127.
Khoroshkevich A. L. Russkoe gosudarstvo v sisteme mezhdunarodnykh otnoshenii kontsa XV – nachala XVI v., Moscow, 1980.
Kitkauskas N., Vilniaus pilys: istorija, statyba, architektūra. 2 pataisyta ir papildyta laida, Vilnius, 2012.
Klesmann B., Bellum solemne. Formen und Funktionen europäischer Kriegserklärungen des 17. Jahrhunderts, (= Veröffentlichungen des Instituts für europäische Geschichte Mainz), Mainz, 2007.
Koneczny F., Dzieje Rosji, 3: Schyłek Iwana III, 1492–1505, London, 1984.
Krom M. M., Between Rus′ and Lithuania. Borderlands in the system of the Russian Lithuanian relations from the end of the 15th to the 1st third of the 16th century, 3rd ed., rev. and enl., Moscow, 2019.
Kwiatkowski K., Bitwa nad rzeką Wiedroszą i jej znaczenie dla kampanii moskiewsko-litewskiej 1500 roku, Czasy Nowożytne, 2002, 13, 9–95.
Litvina A. F., Uspensky F. I., Vybor imeni u russkikh kniazei v X–XVI vv.: Dinasticheskaia istoriia skvoz′ prizmu antroponimiki, Moscow, 2006.
Lurje J. S., Elena Ivanovna, koroleva Pol′skaia i velikaia kniaginia Litovskaia, kak pisatel′-publitsist, Canadian-American Slavic Studies, 1979, 13, 1–2, 111–120.
Mickūnaitė G., United in blood, divided by faith: Elena Ivanovna and Aleksander Jagiellończyk, Frictions and Failures. Cultural Encounters in Crisis, ed. by Almut Bues, Wiesbaden, 2017, 181–200.
Moshkova L. V., Russkie posol′skie knigi: nachalo formirovaniia, Velikoe stoianie na reke Ugre i formirovanie Rossiiskogo tsentralizovannogo gosudarstva: lokal′nye i global′nye konteksty. Materialy Vserossiiskoi s mezhdunarodnym uchastiem nauchnoi konferentsii (30 marta – 1 aprelia 2017 g., Kaluga), Kaluga, 2017, 232–250.
Nazarov V. D., Sof′ia Paleolog, kniaz′ Vasilii i kniaz′ia Patrikeevy (zametki o politicheskoi bor′be v Rossii v kontse XV – nachale XVI v.), Problemy istorii Rossii, 10: Istoricheskii istochnik i istoricheskii kontekst, Ekaterinburg, 2013, 73–81.
Papee F., Aleksander Jagiellończyk, 2nd ed., Krakow, 1999.
Peters R., Katalog sprachlicher Merkmale zur variablenlinguistischen Erforschung des Mittelniederdeutschen, Teil 1: 39–65; Teil 2: 65–95; Teil 3: 96–114, Idem. Mittelniederdeutsche Studien. Gesammelte Schriften 1974 bis 2003, ed. von Robert Langhanke, Bielefeld, 2012.
Petrauskas R., Litewski Jagiellończyk? Rządy Aleksandra Jagiellończyka w Wielkim Księstwie Litewskim, Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku (= Studia Jagiellonica), B. Czwojdrak, J. Sperki, P. Węcowskiego, eds., 2, Krakow, 2015, 197–209.
Petrauskas R., Riteriai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XIV a. pabaigoje – XVI a. pradžioje, Istorijos šaltinių tyrimai, 1, Vilnius, 2008, 91–113.
Pietkiewicz K., Dwór litewski wielkiego księcia Aleksandra Jagiellończyka, Lietuvos valstybė XII–XVIII a., Vilnius, 1997, 75–131.
Pietkiewicz K., Grand Duchy of Lithuania under the rule of Alexander Jagiellon. Studies on the history of the state and society at the turn of the fifteenth and sixteenth centuries (= Historia), Poznań, 1995.
Pietkiewicz K., Itinerarium króla Aleksandra Jagiellończyka 1492–1506 (= Itineraria Jagiellonów, 3), Warszawa, 2016.
Pietkiewicz K., Spór wokół osoby Aleksandra Jagiellończyka (1461–1506), Lietuvos didysis kunigaikštis Aleksandras ir jo epocha. Mokslinių straipsnių rinkinys, Vilnius, 2007, 16–24.
Popov V. E., Filiushkin A. I., Kak nachinalas′ Livonskaia voina?, Edinorog″. Materialy po voennoi istorii Vostochnoi Evropy epokhi Srednikh vekov i Rannego Novogo vremeni, 2, Moscow, 2011, 192–201.
Prep. Iustin Popovich, Dogmatika Pravoslavnoi Tserkvi. Pnevmatologiia, 2007.
Rowell S. C., Whatever kind of pagan the bearer might be, the letter is valid. A sketch of Catholic-Orthodox relations in the late-medieval Grand Duchy of Lithuania, Lithuanian Historical Studies, 18, Vilnius, 2013, 47–65.
Rutkowska G., Church in the Life of Helen of Moscow, the Wife of Alexander the Jagiellonian, Średniowiecze Polskie i Powszechne, 12 (16), Katowice, 2020, 261–307.
Sarauw C., Niederdeutsche Forschungen II. Die Flexionen der mittelniederdeutschen Sprache, Kopenhagen, 1924.
Selart A., Zur Geschichte der Russen in Livland um die Wende der 15. zum 16. Jahrhundert: Der Vorwand zur Schließung des St. Peterhofs in Novgorod im Jahre 1494, Städtisches Leben im Baltikum zur Zeit der Hanse: zwölf Beiträge zum 12. Baltischen Seminar (= Schriftenreihe Baltische Seminare, 10), Lüneburg, 2003, 177−210.
Szweda A., Organizacja i technika dyplomacji polskiej w stosunkach z zakonem krzyżackim w Prusach w latach 1386–1454, Toruń, 2009.
Szweda A., Prawna forma rozpoczynania wojny w późnym Średniowieczu na przykładzie listów wypowiednich wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego, Kwartalnik Prawa Publicznego, 2010, 10, 1–2, 173–188.
Szweda A., The Polish Letters of Feud Declaration during the Wars with the Teutonic Order, Studia historica Brunensia, 2019, 66/1, 107–119.
Szybkowski S., Kontakty wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka z Gdańskiem w latach 1492–1501, Vialikaje Kniastva Litoŭskaje: palityka, ekanomika, kuĺtura, 1, Minsk, 2017, 106–119.
Thumser M., Zehn Thesen zur Edition deutschsprachiger Geschichtsquellen (14.–16. Jahrhundert), Editionswissenschaftliche Kolloquien 2005/2007. Methodik – Amtsbücher – Digitale Edition – Projekte, ed. M. Thumser, J. Tandecki u. a. Toruń, 2008, 13–19.
Tischer A., Offizielle Kriegsbegründungen in der Frühen Neuzeit. Herrscherkommunikation in Europa zwischen Souveränität und korporativem Selbstverständnis (= Herrschaft und soziale Systeme in der Frühen Neuzeit, 12), Berlin, 2012.
Trepavlov V. V., Bol′shaia Orda — Takht eli. Ocherk istorii, Tula, 2010.
Varakauskas R., Lietuvos ir Livonijos santykiai XIII–XVI a., Vilnius, 1982.
Varonin V. A., Z historyi ŭzajemaadnosin Vialikaha Kniastva Litoŭskaha z tatarami ŭ kancy XV – pieršaj treci XVI stst.: Chan Šyh-Achmat, Studia historica Europae Orientalis, 4, Minsk, 2011, 127–149.
Varonin V. A., Polack na miažy XV i XVI stahoddziaŭ: padziei, pracesy, rysy štodzionnasci, Historyja i archiealohija Polacka i Polackaj ziamli: materyjaly VII Mižnarodnaj navukovaj kanfierencyi (Polack, 1–2 listapada 201 h.), T. U. Javič, ed., Polotsk, 2019, 33–40.
Zimin A. A., Rossiia na rubezhe XV–XVI stoletii (ocherki sotsial′no-politicheskoi istorii), Moscow, 1982.
Zimmerling A. V., East is East? Translated and Original Letters in the Embassy Books of Ivan III, Trudy Instituta russkogo iazyka im. V. V. Vinogradova RAN, 2020, 1, 23, Moscow, 2019, 326–372.
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2021 Sergey V. Polekhov; Catherine R. Squires
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.